چیرووک محمد حەسەن بەرزو.. هەناێ دەفتەرەیل شۆرجە وەگەرد نەخشەیل شووڕش کورد تیکڵاوە بوی

سەلام بەرزو/ لەناو کویچەیگ لە سەدریە، تا کویەیل پێنجوێن، رەحمەتی حەسەن بەرزو کڕ ریە سەختەگەی خوەی کیشاد، تا نیم سەدە، لەناوی ئەرک کوردەیل فەیلی وەرد پرسەیل گەل خوەیان نشان دا، و شوینپەنجەی تایبەتیگ لەناو هویرمان نەتەوەیی و نیشتمانی وەجی هیشت.

بەرزو لە 1 تەمموز 1923 لە جادەی مەلیک غازی (کیفاح ئیسە) لەلای رەسافەی بەغداد لەداڵگبوی، لە بنەماڵەیگ کورد فەیلی، لە ئیلامەو ئەرا کار و داکاسیان هاتوێن، خوەنەواری و نویسانن لەناو کوتتاب یای گرد، ئمجا لەناوەین مەکتەو ئیرانی و مەکتەوەیل حکومەتی گەردی، تا وەرژەوەخت خوەی ناوەندی تەواو کرد، محمد خەسرەو خاڵووزای مەیل نەتەوەیی بەرزەو کرد، تا ژویرەگەی پڕەو بوی لە کتاوەیل میژوو و ئەدەب وە عەرەبی و فارسی.

گەنجی بەرزو وەگەرد بەرزەوبوین حزبەیل چەپ و نەتەوەیی کورد هات، لە ساڵ 1945 چگە ناو حزب «هيوا»، و پەیوەندییەیل قایمیگ وەرد دکتۆر جەعفەر محمد کەریم دروس کرد، دویای زوورهاوردن ئەمن وەبان چالاکەیل، وەگەرد هەڤاڵ خوەی وەرەو ئیران چگ، ئیجا وە دزیەو خوەی رەسانە بەغداد، تا وەردەوام بوود لە رێکخستن ناوەین کوردەیل فەیلی، سوود لە کارەگەی گرد جویر خاوەن دەفتەریگ لە دوکانەیل شۆرجە، تا بازرگان و کاسپکارەیل بارێدە ناو کار رێکخستن و پرس کورد.

  بەرزو یەکیگ بوی لەو کەسەیلە کە وە ژیروەژیرەو لە ئاب 1946 لە کویچەی ئەبوسێفێن لە بەغداد گردەو بوین، و پارت دیموکرات کوردستان دامەزرانن، لە ئەزموون کۆمار مەهاباد ئیلهام وەرگرد، و هاوڕەیەلی دووپات کەن کە بەشدار بوی لە کراگردن دوو ماڵ لەشانیەک، ئەرا ئەنجامدان ئەو کۆنگرە، دویر لە چەو دارودەسەیل.

 هەمیش چالاک بوی لە دامەزریان مزگەفت فەیلی گەورە لە باب شێخ، و وەڕیەوبردن یانەی وەرزشی فەیلی (1959)، کە هیشت تویشی باێدە دەسدرویژیکردن لایەنگرەیل حزب شیوعی، و لە ساڵ 1952 سەرکردایەتی ئەرکدار خوەی و ئەو گەنجە وەناو جەلال تاڵەبانی کرد، دووارە دروس قەوارەی رێکخستن حزبی لەناو گەنجەیل فەیلی بکەن.

دویای شووڕش ئەیلوول 1961، ئیبراهیم ئەحمەد سکرتێر حزبەگە لەناو ماڵ خوەی شاردەو تا چەن مانگیگ، وەرژەیەگ وەرەو کوردستان ڕەوانەی بکریەێد.

دارودەسەیل هەر کەفتنە شوین بەرزو، تا لەناو ماڵەیل برادەرەیلی خوەی شاردەو، تا ساڵ 1963 ئمجا خوەی رەسانە کویە تا بکەفێدە گەرد شووڕشەو، دویای ئەوە بویە وەرپرسیگ ئیداری لە پێنجوێن، کە هیمان خەڵکەگە مەنیەسە هویریان چوین تەقەلای دابینکردن خزمەتگوزاریەیل دیاد.

 جارەیل فرەیگ لەناوەین بەغدا و پێنجوێن و هەمەدان و تەهران هامشوو کرد، کە وەختەیل ئاگربەسی کردیادە دەرفەت ئەرا دووار بیناکردن تووڕەیل حزبی، و دویای 1968، نایابی رووژنامەی رووژانەی «النور» هەڵگرد، کە وەناو نویسنگەی سیاسی قسە کردیاد، و وەردەوام بوی لە هەماهەنگی رێکخستنی لەناو فەیلیەیل لە بەغداد و باشوور.

دویادویای شەسەیل، مکیس سیاسەتمەدار محمد تەوفیق وەردی جیوەجی کرد، ئەرا کارکردن وەرد ئۆپۆزسیۆن ئیرانی، وە سەرکردایەتی ژەنیڕاڵ تەیمور بەختیار، وە پاڵپشتیکردن عراقی.

وتارەیلیگ ئاگرین لە ئێزگە و رووژنامەی «الطريق» (ری) نویسان، وە زوانەیل فارسی و کوردی و عەرەبی و ئازەری، گاڵ ئەرا رماتن دەسەڵات شاه دیاد، و سیاسەتەیل ساڤاک وەرانەور کەمینەیل و نەتەوەیەیل رسوا کردیاد.

 چالاکی بەرزو تویڕەی ساڤاک کرد، کە لەو کەس کورد فەیلیە دەنگیگ دی کە گاڵ لەبانیان دەێد، و بەشیگیش لە سەرکردەیل بەعس لەلی تویڕە بوین لەوەر هەڵوێستەیلی وەدژ بڕیارەیل بارکردن فەیلیەیل لە ساڵ 1969. 

هەڤاڵەیلی ئاگاداری کردن لە پلان کوشتنی، وەلێ قمشی نەکرد بەغداد وەجی بیلێد، تا شەو 22 تەممووز  1973، وەدویری چەن مەتریگ لە یەکەم ماڵەگەی وەردەوام جادەی وەسبە، گولەواران کریا، و قەیریگ لاشەگەی لەناو جادە هیشتن، تا دریا کەس کەسوکارەیلی، و تەنیا 600 فلس لە گیرفانی بوی.

بزووتنەوەیل کوردی ئەو تاوان سیاسیە شەرمەزار کردن کە رەسیە پیاییگ خاوەن ریڕەوی و دەسپاک، و بەرزو هەر جویر سومبولیگ ئەرا قوربانیدان لەناو فەیلیەیل مەن، خاوەن دەفتەریگ سادە، وەخت و پویل خوەی ئەرا بزووتنەوەگە خەرج کەێد، و خەباتکار وەجەڕیگ نایابیەبل حیزبایەتی نەورد، و کەفتە گەرد خوەنەوارەیل و کراکارەیل و بازرگانەیل، لە وەرگریکردن لەبان ناسنامەیگ کە چەنای چەنیگ کەفتە وەر پەراویزخستن.

شەهید محمد حەسەن بەرزو، میژوو نەووەیگ فەیلی نشان دەێد کە لە دوو سەنگەرەو خەبات کردیاد، دووپاتکردن بویین کورد لە بەغداد، و نواگیریکردن ستەم لەناو و دەیشت عراق، کووچ کرد وەرژەیەگ بەر خەبات خوەی بوینێد، وەلێ هویر ئەو هەر هویرمان بزووتنەوەی کورد تا ئمڕوو پڕەو کەێد.